Aantal Turkse Koerden

Hoe kan je een reële schatting maken van het aantal Turken met een (gedeeltelijk) Koerdische identiteit?
 Ik beroep mij om officiële bronnen (zoals de Turkse variant van het CBS: TÜİK) en distantieer mij van ‘onofficiële’ peilingen en onderzoeken. Juist die onofficiële tellingen zijn niet representatief en worden naar willekeur gedaan. Om het juiste aantal burgers die zich (Turks-)Koerdisch voelen te kunnen inschatten, moet men een grootschalig enquête houden. De steekproeven van enkele onofficiële groepen zijn te miniem en daardoor niet representatief, terwijl TÜİK de middelen en gegevens heeft om een grootschalig onderzoek te houden.

Wat zijn de criteria van TÜİK?
TÜİK heeft zeer zeker geen strenge criteria om iemand als “Turkse Koerd” aan te duiden. TÜİK heeft recent in 2005 simpelweg elke burger gevraagd ‘tot welke etnische groep’ zij zichzelf rekenden. Hierbij konden ook mensen die wegens omstandigheden geen Koerdisch spreken, zich toch aanmerken als 'Koerd'.

In hoeverre is TÜİK betrouwbaar?
Een ander grootschalig peiling van de Britse Turkoloog Geoffrey Lewis liet ongeveer hetzelfde zien, alhoewel hier de vraag werd gesteld ‘welke taal er thuis onderling werd gesproken’. Ook hier bleken er geen Koerdisch-sprekende meerderheidsgroepen aanwezig te zijn in het zuidoosten van Turkije. Het correspondeert dus met de uitslag van TÜİK en sluit zich er verder bij aan.

Hoe zit het dan met de verkiezingen van 2009 en de winst van de Turks-Koerdische partij DTP?
Voor diegene die de verkiezingen niet in detail hebben gevolgd, kan ik kort zeggen dat het weliswaar de schijn heeft dat de DTP een grootschalige overwinning heeft geboekt, maar dat dit slechts aan de oppervlakte het geval is. Als voorbeeld wil ik kort ingaan op Tunceli en Diyarbakır, misschien wel de meest ‘Koerdisch’ bestempelde steden van Turkije. In de provinciale staat van Diyarbakır (en Tunceli) heeft DTP wellicht gewonnen, maar deze kijkt alleen naar de burgers van de provinciale hoofdstad (in dit geval ook Diyarbakır en Tunceli). Als we kijken naar de districten dan zien we onder andere het volgende:

Provincie (il) Diyarbakır - District (ilçe) Çüngüş: 51,76% CHP
Provincie Diyarbakır - District Hazro: 57,15% AKP
Provincie Diyarbakır - District Çermik: 47,78% DSP
Provincie Tunceli - District Çemişgezek: 50,63% AKP
Provincie Tunceli - District Hozat: 50,58% Bağımsız (40,10% CHP)
Provincie Tunceli - District Mazgirt: 33,78% EMEP
Provincie Tunceli - District Nazımiye: 28,15% Bağımsız (26,07% CHP)
Provincie Tunceli - District Ovacık: 30,52% CHP
Provincie Tunceli - District Pertek: 54,95% Bağımsız (42,62% AKP)
Provincie Tunceli - District Pülümür: 50,38% CHP

Er zijn dus vrijwel geen tot zeer weinig districten waar DTP heeft gewonnen en dat wordt vaak vergeten.

Ik snap het even niet meer?
Met andere woorden; in geen van de zeven districten van Tunceli heeft DTP gewonnen. Alleen de stadsraad en provinciale zetel hebben ze gewonnen, het zal dus nog een heus karwei worden voor de nieuwe gouverneur om een goede verstandhouding op te zetten met de zeven districten. DTP kan niet zomaar zijn gang gaan in één van de zeven districten, de weerstand van de gekozen districtraden (veelal CHP) zal hoog zijn.

Hierbij is het belangrijk om onderscheiden te maken tussen provincies en steden, dit omdat de staatskundige modellen in Turkije compleet anders liggen dan in Nederland. De provincie Tunceli en Diyarbakır (kort gezegd de gouverneur) zijn weliswaar gewonnen door de DTP, maar de districten van Tunceli en Diyarbakır (waarmee de gouverneur moet samenwerken) zijn niet allemaal in handen van de DTP.

Dat is inderdaad van belang, was dat in de voorgaande jaren ook het geval?
Een soortgelijk uitslag zagen we ook in 2007, want indien veel inwoners van Zuidoost-Turkije van Koerdische afkomst zijn maar dit niet zouden durven toe te geven aan onderzoekers (of dit nu TÜİK of Geoffrey Lewis is), dan zouden de verkiezingen van 2007 dit grotendeels getoond moeten hebben.

De Koerdische partij, oftewel de politieke tak van de terreurorganisatie PKK, genaamd DTP kreeg (onder een andere naam) slechts 19,42% van de stemmen in Oost-Turkije. AKP, CHP en MHP kregen respectievelijk 54,64%, 9,25% en 7,4%.

Numeriek komt het neer op het volgende:

Slechts 548.049 mensen uit Zuidoost-Turkije hebben gestemd op de Koerdische DTP, terwijl 1.193.748 mensen op AKP hebben gestemd. CHP en MHP volgen op grote afstand van AKP, maar op geringe afstand van DTP: respectievelijk 191.675 en 131.233. Ook nu zien we geen overgrote meerderheid die op DTP stemt, hiermee zou het benoemen van Oost-Turkije tot "Koerdisch gebied" vanwege bevolkingsgetallen hetzelfde zijn als de Randstad in Nederland benoemen tot “İslamitisch gebied” omdat volgens de CBS 33% van ‘niet-Westerse komaf’ is (een duur woord voor Turk, Marokkaan en ander islamitisch lui). In 2012 zal zelfs meer dan de helft van de Rotterdammers allochtoon zijn.(1)

Dat is helemaal duidelijk. De Koerden hebben dus geen overweldigende meerderheid, maar hoe zit het dan met de historische argumentatie dat Zuidoost-Turkije en Noord-Irak Koerdisch waren?
Deze drogreden loopt krom, aangezien historische aanwezigheid geen argument vormt voor het ‘opeisen’ van gebieden. Het is dezelfde redenering waarmee Balfour destijds een Joods tehuis voor Israël heeft gesticht en we zien allemaal hoe dat afloopt. Doorredenerend zouden Turken alle gebieden in ‘Turkistan’ (Anatolië tot en met de Chinese Muur) kunnen opeisen en ook dat lijkt me geen al te plezante situatie. Overigens zijn er meer volkeren die ooit in die streken geleefd hebben; denk aan de Assyriërs, Babyloniërs, Armeniërs, Turkmenen, Arabieren, Perzen, Hittieten. Het is dus een drogreden om het op historie te gooien.

Overigens is de stad Kerkük historisch gezien zeer zeker geen ‘Koerdische stad’, dit vertelt ook Nederlands enige Koerdoloog Martin van Bruinessen. De architectuur en infrastructuur zijn duidelijk Turkmeens, de omringende dorpen en districten van de provincie Kerkük zijn een ander verhaal. De provincie en stad Kerkük hebben een duidelijk andere ontwikkeling gevolgd.

Wat raadt u iedereen aan bij dit onderwerp?
Kortom, ik adviseer iedereen om niet vanuit een ideologisch standpunt (of wellicht een anti-isme) te kijken naar dit soort problematiek. Het overdrijven van aantallen heeft weinig nut. Denk ‘outside-of-the-box’ en vermijd daarmee cognitieve dissonantie. Ik krijg momenteel veel scheld- en dreigmails van extreemfanatieke PKK-sympathisanten uit Nederland hierover, maar dat geeft eigenlijk al aan dat ze inhoudelijk niks er tegenin kunnen brengen. En dat geeft mij toch een mooi gevoel.

Armand Sağ

6 mei 2009

© Armand Sağ 2009